Borsada sıkça karşılaşılan ve işlemlerin yapılmasını engelleyen kavramlardan biri de T+1 veya T+2 kullanılamaz uyarılarıdır. Bu uyarının neden alındığı, T+1 ve T+2’nin ne anlama geldiğinde saklıdır. T ve yanına gelen + ile birlikte, borsada sıkça karşılaşılan bu uyarılara hızlı bir bakış atalım.
Borsada T Ne Anlama Gelir?
Borsada T, T+1 ve T+2 takas günü ve sonraki günleri ifade etmek için kullanılır. T, takas gününü veya trade gününü ifade eder. Bazı hisselere tedbirler konulabilir veya halka arzlara katılmak için T+2 gününü beklemek gerekebilir. Bu uyarıyı neden aldığınız, yaptığınız işlemle doğrudan alakalıdır.
Örneğin, bir hisse senedini satarak halka arza katılmak isterseniz, 2 gün beklemeniz gerekebilir. Aksi ifade edilmedikçe genellikle halka arzlara nakit bir varlıkla katılmanız gerekir. Bunun için de bir hisse senedini sattığınız zaman 2 gün beklemeniz gerekecektir.
Bunun anlamı şudur, bir hisse senedini sattığınız zaman, o hisse senedinin parasını nakit olarak çekebilmeniz için 2 gün beklemeniz gerekir. Bu 2 gün, Takasbank‘ın kurallarından kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla, paranız o esnada takastadır. Takasbank’ın işlemleri bitmeden siz o parayı bankanızdan tahsil edemezsiniz.
Halka arzlara katılmak istediğinizde de bakiyenizin nakit olarak çekilebilir durumda olması gerekir. Bu sebeple aynı gün veya bir önceki gün sattığınız hisse senetleriyle genellikle halka arzlara katılamazsınız. Ancak halka arza katılmak için T+1 veya T+0 şartları belirlenirse, sattığınız hisse senediyle halka arza belirlenen süre içinde katılabilirsiniz.
Özetle, borsada T, takas gününü ifade ederken, T+0 takasın gerçekleştiği gün içinde o bakiyenin kullanılabileceğini, T+1, ertesi gün kullanılabileceğini, T+2 ise 2 gün sonra kullanılabileceğini ifade eder.
Brüt Takas Uygulamasında T İşlem Günü
Kimi zaman hisselere Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi gereğince sattığınız bir hisseyi aynı gün satın alamazsınız. Bu durumda T+0 yasağı getirilir ve işlemlerinizi T+1 gününde gerçekleştirmeniz gerekir.
VBTS gereğince, hızlı hareket eden hisse senetlerinde gün içinde yüksek hacimli ve yüksek volatiliteli işlemler yapıldığında bireysel yatırımcılar bu değişken fiyatlar karşısında büyük zararlar edebiliyor. Borsa İstanbul’da uygulanan ve büyük fiyat hareketlerine karşı yatırımcıları korumayı amaçlayan Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi (VBTS), yüksek volatilite görüldüğü zaman devreye girerek hisse senedinin satıldığı gün alınmasını engelliyor.
VBTS’nin kuralları gereğince satın alma işlemleri T+1 gününde yapılması gerekiyor. Bu sebeple T+0 satın alınamaz hale geliyor.
Sermaye Artırımlarında T Uygulaması
Şirketlerin sermaye artırımı gerçekleştirmesi durumunda da hisse senetleri için T günü kuralları devreye girebilir. Bu durum özellikle bedelli sermaye artışlarında karşımıza çıkıyor. Bedelli sermaye artışı gerçekleştirileceği zaman rüçhan hakkınızı kullanarak bedelli sermaye artışına katılmanız gerekir.
Bedelli sermaye artışlarında, sermaye artışı, şirketin hissedarları tarafından karşılanır. Dolayısıyla, herkes elindeki hisse senedinin bedelli sermaye artışına nispeti oranında rüçhan hakkı kullanabilir.
Örneğin, şirket yüzde 100 bedelli sermaye artışı gerçekleştirecekse, ve şirketin sermayesi 100 milyon liraysa, şirket sermayesi 200 milyon liraya çıkarılacak ve sermayeye eklenmesi gereken 100 milyon lira hissedarlar tarafından karşılanacaktır.
Hissedarlar için belli bir iskonto oranıyla pay ihracı gerçekleştirilir. Bu pay ihracına herkes elindeki pay nispetinde katılabilir. Aynı örnekle açıklayacak olursak, elinde 100 adet hisse senedi bulunan bir yatırımcı, 100 adet daha alabilir.
Aynı şekilde, bedelli sermaye artırım takvimi işlemeye başladığı zaman hisse senedi fiyatı yüzde 50 düşer. Eğer rüçhan hakkınızı kullanmazsanız, yüzde 50 zararla devam edersiniz. Rüçhan hakkına katılırsanız, hisse senedinin yüzde 50 düşük fiyatından iskonto oranınca yararlanırsınız.
Örneğin, iskonto oranı yüzde 10 ise, şirketin bedelli takvimi öncesi fiyatı 100 liraysa, elinizdeki hisse senedinin fiyatı 50 liraya düşer ve siz 40 lira bedelle 100 adet daha hisse senedi alabilirsiniz.
Dolayısıyla elinizdeki hisse senetlerinin adeti ve fiyatı buna göre güncellenir, 50 liralık bir hisse senedini 40 liraya almışsınız gibi olur.
Satın aldığınız, yani rüçhan hakkınızı kullandığınız hisse senetleri için ödemeyi yaparsınız ve bakiye hesabınıza T+2 gününde yansır.
Temettülerde T Günü Uygulaması
T+ uygulamasını en sık gördüğümüz bir diğer uygulama ise temettü takvimlerindedir. Temettülerin ödeneceğini ilan edildiği tarih ile ödemenin yapıldığı tarih birbirini tutmaz.
Örneğin, pazartesi günü için temettü ödeneceğini duyuran bir şirket, ödeyeceği temettü fiyatı farkı kadar hisse senedinin değer kaybettiğini görürüz. Ancak temettülerinizi her zaman T+2 gününde alırsınız.
Bunun sebebi de yukarıdakilerle aynıdır. Şirket, yatırımcıların alacakları kar paylarını Takasbank’a yatırır. Takasbank’taki işlemlerin ardından temettüleriniz aracı kurumunuza gönderilir ve aracı kurumunuz da o parayı yatırım hesabınıza aktarır. Dolayısıyla 2 gün sonra parayı yatırım hesabınızda bulabilirsiniz. Aynı gün içinde (aracı kurumunuzun politikaları buna uygunsa) paranızı vadesiz hesabınıza aktararak kullanabilirsiniz.
Hisse Satışında T Günü Uygulaması
Yaptığınız hisse senedi satışlarında da T+2 günü uygulaması yapılır. DOlayısıyla bugün sattığınız bir hisse senedinin parasını çekmek istediğinizde “T+2 kullanılamaz” uyarısı almanız mümkündür. T+2 nedir sorusunun en çok gündeme geldiği örneklerden biri de budur.
Yatırımcılar istedikleri an, bakiyeleri de buna uygunsa hisse senedi satın alabiliyor. Ancak hisse senedi satışında brüt takas uygulaması da yapılabilir. Siz yaptığınız satış karşılığında başka bir kişi de tam karşılığında alış emri vermiş olması gerekiyor. Tabii bazı durumlarda bu satış açığa da gerçekleşebiliyor. Ancak sattığınız hisse senedi alındığı zaman, sizin satış emriniz ile karşı tarafın alış emri değiştokuş edilir. Takasbank nezdinde sizin hisse senetleriniz alıcının namına yazılır, alıcının parası ise sizin nezdininize yazılır. Bu işlemlerin kesinleşmesi de 2 günü bulabilmektedir. Bu sebeple hisse senedi satışınızda T+2 gün sonra paranızı nakdi olarak çekebilmeniz mümkün olur.
