Finansal dünyada yatırım kararlarını destekleyen pek çok gösterge ve oran bulunur. Bu oranlardan biri olan Fiyat/Kazanç (F/K) oranı, bir şirketin piyasa değerini, elde ettiği kar ile karşılaştırarak yatırımcıların şirketin gerçek değerini anlamalarına yardımcı olur. Fiyat kazanç oranı, bir hisse senedine yatırım yapmadan önce bakılması gereken önemli konulardan biridir. Aynı zamanda bu, önemli olduğu kadar yanıltıcı da olabilir. Bu yazıda, kısaca F/K oranı olarak bilinen bu temel rasyo değerlendirmesi konusunda detaylar bulacaksınız.
F/K oranı, bir şirketin halka arz olacağı zaman, şirketin halka arz fiyatının belirlenmesiyle beraber hesaplanmaya başlar ve her bilanço döneminde, her hisse senedi fiyatı değişiminde dinamik olarak hesaplanmaya devam eder.
Dolayısıyla halka arzda varlık ve borç ilişkisinin yorumlanması, sadece halka arza girerken değil, şirket işlem görürken de göz önünde bulundurulması gereken önemli bir detaydır.
Fiyat Kazanç (F/K) Oranı Nedir?
Bir şirketin hisse senedinin fiyatının, hisse başına düşen kar oranına Fiyat/Kazanç (F/K) oranı adı verilir. Bu oran, yatırımcıların bir şirketin hisse senedinin değerinin ne kadar olduğuna dair fikir edinmelerine yardımcı olur. Basitçe ifade etmek gerekirse F/K oranı, yatırımcıların bir şirketin hisse senedini satın alırken ne kadar ödeme yaptıklarını ve bu ödemenin karşılığında şirketin ne kadar kar elde ettiğini gösterir.
Yaygın kanaate göre F/K oranı düşük olan bir hisse senedi, piyasada düşük değerlenmiş olarak kabul edilirken; yüksek F/K oranına sahip hisse senedi yüksek değerlenmiş olarak kabul edilir. Ancak düşük F/K oranına sahip bir hissenin daima ucuz olduğunu düşünmek yanıltıcı olacaktır. Bu durumu unutmamak gerekir.
Yani, şirketin F/K oranı yüksek olsa dahi adil değerine henüz ulaşmamış olabileceği gibi, F/K oranı düşük bir hisse senedinin çok pahalı olması da mümkündür.
Yine de fiyat kazanç oranı yatırımcılar için kritik göstergelerden biridir. F/K oranı, şirketlerin kârlılık durumunu ve yatırım getirisini değerlendirmek için kullanılır. Genellikle aynı sektördeki şirketler arasında karşılaştırma yapmak için kullanılan bu oran, yatırımcıların hangi şirketin daha kârlı bir yatırım olduğunu belirlemelerine yardımcı olur.
Şirketin büyüme potansiyeli, piyasa koşulları ve sektörel dinamikler gibi diğer faktörler de bu verinin yanında dikkate alınmalıdır. Bu sebeple F/K oranı, yatırım kararlarını destekleyen pek çok finansal göstergeden sadece biridir.
Şirketin mevcut karının yüksek olması, aynı zamanda temettü ödeyebileceği anlamına da gelebilir. Bunun için şirketin net kardan ayırması gereken yedek akçelerin de ayrılması gerekir. Bu sebeple düşük F/K oranına sahip şirketler yüksek temettü dağıtımı veya bedelsiz sermaye artırım potansiyeline sahiptir. Bu durum yine de mutlak bir doğru değildir. Temettü dağıtımı için şirketin temettü politikasının incelenmesi daha önemlidir. Yani şirket elde ettiği geliri ortaklarıyla paylaşmak yerine yatırımlarını artırmayı tercih ediyor olabilir ve bu durumda fiyat kazanç oranı düşük olsa da temettü dağıtımı gerçekleştirmeyebilir. Ancak F/K oranının düşük olması, şirketin yüksek temettü verimliliğine ulaşmasının önünü açar demek doğru olacaktır.
F/K Oranı Nasıl Hesaplanır?
F/K oranı hesaplaması basit bir işlemdir. Fiyat/Kazanç (F/K) oranı hesaplamasında hisse senedi fiyatı ve hisse başına düşen kâr (EPS) olmak üzere iki temel bileşen vardır. Hesaplama şu şekilde yapılır:
F/K Oranı = Hisse Senedi Fiyatı / Hisse Başına Kâr (EPS)
Bu hesaplamayı daha iyi anlamak için adım adım açıklamak istersek şu şekilde açıklama yapabiliriz:
1- Hisse Senedi Fiyatı: İlk olarak şirketin borsada işlem gören hisse senedinin güncel piyasa fiyatını belirleyin. Bu bilgi genellikle finansal haber kaynaklarında ya da borsa platformlarında bulunabilir. Hissenin o sırada işlemden geçen fiyatıdır.
2- Hisse Başına Kâr (EPS): Hisse başına kâr şirketin net kârının, toplam hisse senedi sayısına bölünmesiyle elde edilir. Bu bilgi, şirketin finansal raporlarında veya yıllık raporlarında yer alır. Borsa platformlarında ve şirketlerin KAP sayfalarında bu bilgilere kolaylıkla ulaşabilirsiniz.
Şirketin sahip olduğu mevcut sermayesi de, eğer pay başına nominal değer 1 TL ise -ki şirketlerin çok büyük bir çoğunluğu 1 TL değerindedir- o tutar aynı zamanda toplam hisse senedi sayısını da göstermektedir. Net kar rakamları ise çeyreklik bazda açıklanır.
Bu iki rakam birbiriyle bölünerek EPS bulunabilir.
EPS = Net Kâr / Toplam Hisse Senedi Sayısı
Örneğin, bu iki rakamı birbiriyle böldük ve bu şirketin hisse senedi fiyatı 50 TL iken hisse başına düşen karı (EPS) 5 TL olarak bulduk diyelim, bu durumda F/K oranı şu şekilde hesaplanır:
F/K Oranı = 50 / 5 = 10
Şirketin F/K oranını 10 olarak bulduk. Elde edilen oran, yatırımcıların bu şirkete yatırım yaparken hisse başına karın 10 katı bir fiyat ödediklerini gösterir. F/K oranının yüksek ya da düşük olması, şirketin piyasa değeri ile karlılığı arasındaki ilişkiyi anlamada önemli bir gösterge olarak kullanılır.
F/K Oranı Şirketi Nasıl Etkiler?
Bir şirketin piyasa değeri ile karlılığı arasındaki ilişkiyi yansıtan F/K oranı, yatırımcıların şirkete olan bakış açısını ve yatırım kararlarını doğrudan etkileyen önemli faktörlerden biridir. Yüksek F/K oranı şirketin yüksek büyüme potansiyeline sahip olduğuna ve yatırımcıların gelecekteki kar artışlarına inandığına işaret edebilir. Buna “ileriye dönük F/K” (Forward P/E) de denir. Bu tip şirketler için ayrı bir hesaplama yöntemi olan PEG Oranı (Price Earnings to Growth) da kullanılabilir.
Ancak çok yüksek F/K oranları, şirketin hisse senedinin aşırı değerlenmiş olabileceğini de gösterebilir. Fiyatın gerçek değerinden daha fazla olduğunu da gösterebilir. Bu sebeple sadece F/K oranına bakarak yatırım yapmak yatırımcılar için risk oluşturur. Çünkü aşırı değerlenmiş hisse senetleri piyasada düzeltme yaşandığında değer kaybedebilir.
Bunun dışında aşırı yüksek bir F/K değeri, şirketin açıklanan son bilançosunda bir sebeple düşük tutarda bir kar açıklamış olmasından da kaynaklanabilir. Örneğin, şirket son bilançosunda bir borç yükünden kurtulmuşsa veya büyük bir yatırım için yüksek miktarda nakit ödeme yapmışsa bu karın az görünmesine sebep olabileceği gibi F/K oranını çok yükseltir. Ancak bu işlemler şirketin finansal sağlığını da artırabilir. Bu sebeple fiyat kazanç oranının düşük veya yüksek olmasının sebeplerinin araştırılması da gerekmektedir.
Düşük bir F/K oranı ise şirketin piyasa değeri ile mevcut kârlılığı arasındaki oranın düşük olduğunu ve hisse senedinin piyasa tarafından yeterince değerlenmemiş olabileceğini gösterebilir. Ama aynı zamanda şirket yukarıdaki örnekte olduğu gibi yüklü bir nakit girişi sebebiyle son bilançosunda yüksek bir gelir elde etmiş gibi görünebilir. Bu şirketin eğer bir sonraki bilanço döneminde bu yüksek nakit girişini yönlendireceği bir kaynak, vergi borcu ödemesi veya ertelenmiş bir gideri karşılaması gibi bir durum oluşursa bu durum F/K oranının bir çeyreklik dönemde yanıltıcı olarak düşük görünmesine sebep olabilir.
Bu durumda yatırımcılar, şirketin hisse senedini potansiyel olarak düşük fiyatla alarak, gelecekteki kar artışlarından yararlanmayı umarlar. Fakat F/K oranının düşük olmasının sebeplerinin de dikkatlice incelenmesi büyük önem taşımaktadır.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, düşük F/K oranı her zaman olumlu bir işaret değildir. Çünkü şirketin kârlılığının sürdürülebilirliği ve gelecekteki büyüme potansiyeli konusunda endişeler olabilir. Öyle olunca da şirket borsa yatırımcıları tarafından tercih edilmiyor olabilir.
Bu sebeple yatırımcılar, sadece F/K oranına bakarak değil, şirketin genel finansal sağlığını, sektörel dinamikleri ve diğer önemli rasyoları da dikkate alarak karar vermelidirler.
PD/DD İle Birlikte Değerlendirme
PD/DD değeri kısaca bir şirketin piyasa değerinin defter değerine bölünmesiyle bulunan bir orandır. Hisse senedi fiyatları, borsada işlem gören yatırımcıların rağbet göstermesiyle birlikte değişime uğrar. Çok kişinin fazlaca almak istediği bir hisse senedinin fiyatı yükselir. Bu durumda şirketin piyasa değeri yükselir. Defter değeri ise bir diğer deyişle muhasebe değeridir, şirketin varlıklarının toplamını işaret eder.
Bir örnekle açıklayacak olursak şirketin 1 milyon adet hisse senedinin tek bir lotunun fiyatı 2 TL ise şirketin 2 milyon liralık bir piyasa değeri bulunur. Şirketin tüm taşınır ve taşınmaz varlıkları, kasasındaki nakit gibi sahip olduğu varlıkların toplam değeri de 2 milyon liraysa şirketin PD/DD değeri 1 olur.
PD/DD değerinin 1’den büyük olması şirketin piyasa değerinin defter değerinden büyük olduğu, 1’den küçük olması ise şirketin defter değerinin piyasa değerinden büyük olduğu şeklinde okunur. Ancak, PD/DD değeri de tıpkı F/K oranı gibi piyasa koşullarına, şirketin sektörüne ve pek çok değişkene göre farklılık gösterir.
Bu durumda şirketin F/K oranı ile PD/DD oranı beraber değerlendirilebilir. F/K değerinin 10’un altında olması, PD/DD değerinin ise 1’e yakın olması bu şirketin diğer finansal rasyolarına bakmak için cazip bir durumda olduğu gibi değerlendirilebilir.
Yine de PD/DD oranının aşırı düşük olması bazı riskleri de işaret ediyor olabilir. Büyük bir borç yükü altında olan veya finansal olarak sağlıklı olmayan bir şirketin piyasa değeri düşeceği için piyasa değerinin defter değerine oranı da çok düşük oranda hesaplanabilir.
F/K Oranı Neden Önemlidir?
F/K oranının önemi birçok yatırımcı için kritik bilgiler sağlamasından kaynaklanır. F/K oranının neden önemli olduğunu açıklayan bazı başlıca noktalar şu şekilde özetlenebilir:
- F/K oranı, bir şirketin hisse senedinin piyasa değerini anlamak için kullanılır. Yatırımcılar, oran sayesinde hisse senedinin pahalı mı yoksa ucuz mu olduğunu belli kriterler içinde değerlendirebilirler.
- Aynı sektördeki şirketler arasında karşılaştırma yaparak hangi şirketin daha iyi bir yatırım olabileceğini belirlemede yardımcı olur. Sektördeki normlara göre bir şirketin değerlemesini kıyaslamayı sağlar.
- Yüksek F/K oranı, yatırımcıların şirketin gelecekteki karlarının artacağına inandıklarını gösterebilir. Bu da şirketin büyüme potansiyelini değerlendirmede önemli göstergelerden biri olarak kabul edilir.
- Yatırımcıların risk analizlerinde kullanabilecekleri bir araçtır. Düşük F/K oranı, şirketin piyasa tarafından düşük değerlenmiş olduğunu ve potansiyel olarak daha az riskli bir yatırım olabileceğini gösterebilir.
- Şirketin mevcut karlılığını ve yatırımcıların bu karlılığa ne kadar değer biçtiğini gösterir. Bu da şirketin finansal performansını değerlendirmede önemli bir kriterdir.
- Yatırımcıların hisse senedi alım veya satım kararlarını desteklemede yardımcı olur. Oran, yatırımcıların gelecekteki kazanç beklentilerini, bu beklentilerin hisse senedi fiyatına nasıl yansıdığını anlamalarına olanak tanır.
- Piyasa trendlerini ve yatırımcıların genel piyasa duyarlılığını izlemek için kullanılabilir. Geniş piyasa hareketlerini ve ekonomik koşulları analiz etmede faydalı olabilir.
İdeal F/K Oranı Kaç Olmalı?
“F/K oranı kaç olmalı” sorusu önümüze en çok çıkan sorulardan biri. İdeal F/K oranı, sektör ve piyasa koşullarına göre değişiklik gösterebilir. Ancak genellikle büyük ölçekli firmalar için 10’un altında bir oran, büyüme aşamasındaki şirketler içinse 10 ile 20 arasında bir oran ideal kabul edilir.
Bu aralıklar şirketin makul şekilde değerlenmiş olduğunu ve hem yatırımcılar hem analistler tarafından olumlu görüldüğünü gösterebilir. Fakat hızlı büyüyen teknoloji şirketleri gibi bazı sektörlerde F/K oranları daha yüksek de olabilir. Çünkü yatırımcılar bu şirketlerin gelecekteki büyüme potansiyeline daha fazla değer biçerler.
Öte yandan daha olgun ve yerleşik sektörlerde, F/K oranları genellikle daha düşük olabilir. Bu sebeple karlılığı makul düzeyde olan büyük şirketlerin F/K oranı düşük görülebiliyor.
Bu nedenle ideal F/K oranını belirlerken, şirketin faaliyet gösterdiği sektör ile genel piyasa koşullarını dikkate almak, aynı zamanda şirketin geçmişini de değerlendirmek önemlidir.
Bir hisse senedine yatırım yapmak için karar verebileceğiniz temel noktalardan biri olan F/K oranı, hangi şirkete yatırım yapacağınızı anlatsa da risklerinizi hiçbir zaman sıfıra indiremezsiniz. Bunun için sepet yaparak riskleri dağıtmak mantıklı çözümlerden biridir. Borsa portföyünüzü yönetirken sepet yapma kurallarını göz önünde bulundurmalı ve riskinizi dağıtmalısınız.
Fiyat Kazanç Oranı Yüksek Hisse Senedi Alınır mı?
F/K oranı yüksek olan bir hisse senedi yatırımcılar arasında iki farklı şekilde yorumlanabilir. Bir yandan yüksek fiyat kazanç oranı, şirketin gelecekte yüksek büyüme potansiyeline sahip olduğuna ve yatırımcıların bu büyümeye büyük değer biçtiğine işaret edebilir.
Bu durumda yatırımcılar, şirketin ileride daha yüksek karlılık ve gelir elde edeceği beklentisiyle hisse senedine yatırım yapmayı tercih edebilirler. Özellikle teknoloji ve sağlık gibi hızlı büyüyen sektörlerde, yüksek F/K oranları yaygındır. Bu oranlar, şirketin inovasyon potansiyeli ve pazar payı kazanma kapasitesine işaret edebilir.
Yüksek F/K oranı, hisse senedinin aşırı değerlenmiş olduğunu ve piyasada gereğinden fazla fiyatlandırıldığını da gösterebilir. Bu durum yatırımcılar için bir risk teşkil eder. Çünkü yüksek F/K oranına sahip hisse senetleri, piyasa düzeltmeleri sırasında büyük değer kaybedebilir.
Yatırımcıların, yüksek F/K oranına sahip bir hisse senedine yatırım yapmadan önce şirketin temel finansal sağlık göstergelerini, büyüme stratejilerini ve rekabet durumunu dikkatlice analiz etmeleri önemlidir. Yalnızca F/K oranına dayanarak karar vermek potansiyel riskleri göz ardı etme tehlikesi taşır. Bu sebeple yüksek F/K oranına sahip bir hisse senedi alırken, dikkatli bir değerlendirme ile kapsamlı araştırma yapmak her zaman gereklidir.
Düşük F/K Oranı Ucuzsa F/K Oranı “0” Olan Hisse Bedava mı?
Zaman zaman F/K oranının sıfır olduğu bir hisse görmek mümkündür. F/K oranının 0 olması şirketin hisse senedinin aşırı ucuz olduğu anlamına gelmez.
Yukarıda F/K hesaplamasında bazı bölme işlemlerinin yapıldığını dile getirmiştik. Bu bölme işlemlerinde şirketin işlemden geçen hisse senedi değerini EPS ile bölüyorduk. EPS oranını ise şirketin elde ettiği kar ile hisse senedi sayısıyla bölerek buluyorduk.
Üç bölme işlemi bulunan F/K hesaplamasında sonucun 0 olması için bu üç değerden birinin de hesaplamayı engellemesi gerekir. Bunun için de eksi değerde olması gerekir. Şirketin işlemden geçen fiyatı 0 olamaz. Çünkü halihazırda şirketin belli bir değeri var. Bir şirketin dolaşımdaki hisse senedi sayısının da 0 olması mümkün değil. Çünkü her şirketin belli bir nominal değeri veya sermayesi bulunuyor. Ayrıca Borsada işlem gören hisse senetlerinin lot miktarı da bellidir.
O halde şirketin kar oranı 0 veya negatif bölgede olabilir. Şirket, kar elde edememişse veya bilançolarında zarar yazmışsa, burada bölme işlemi 0 olarak alınacaktır. Bu sebeple F/K oranı 0 olan bir şirket açıkladığı son bilançoda zarar etmiş demektir. F/K oranının sıfır olması durumu bazı kaynaklarda N/A olarak da gösterilebilir.
