Borsada yatırım yapmak, birikimleri değerlendirmenin popüler bir yoludur. Türkiye’de 8 milyondan fazla borsa yatırımcısı bulunuyor. Halka arzlarla borsaya yeni yatırımcılar girerken, aynı zamanda borsada bulunan hangi şirketlere yatırım yapılması gerektiği de en çok sorulan sorular arasında. Hisse senedi seçiminde temel olarak değerlendirilmesi gereken bazı konular bu yazımızda yer alıyor.
Borsaların tabiatı gereği inişler ve çıkışlar meydana geliyor. Bu inişlerde kimse para kaybetmek istemezken, çıkışlarda herkes kazanabileceği maksimum parayı kazanmak istiyor. Ancak pek az insan bu başarıyı elde ediyor.
Dolayısıyla en çok sorulan soruların başında hangi şirketlere yatırım yapılması gerektiği oluyor. Pek çok oyuncunun bulunduğu ve anlık olarak tablonun tersine dönebildiği bir piyasa olan borsadan nasıl maksimum verim elde edebileceğiniz, yatırım yapacağınız şirkete bağlıdır.
Hisse Senedi Seçiminde Şirketleri Tanıyın
Belki de borsa yatırımcılarının en sık duyduğu telkin budur. Ancak bu şirketlerin nasıl tanınabileceği konusu havada kalıyor. Borsada işlem gören şirketleri nasıl tanıyabilirsiniz?
Borsada işlem gören şirketler, halka açık oldukları için maksimum şeffaflıkla hareket etmek zorundadırlar. Halkı kandırmaya yönelik manipülatif işlemler ya da açıklamalar yapmaları yasaktır. Dolayısıyla şirketlere ait tüm finansal ve iş süreçleriyle ilgili bilgiler açıktır.
Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda, iş ilişkilerini açıklamak, yeni anlaşmalarını duyurmak ve şirketi etkileyecek konuları paylaşmak zorundadırlar.
Bir şirketin yatırım yapmaya değer olup olmadığı konusunda bazı ipuçlarını da orada bulabilirsiniz. Ayrıca yine KAP’ta yayınlanan şirketlerin finansal bilgileri, kar oranları ve yatırımları da yer almaktadır. Yönetim kurulu üyeleri ve o şirketin ortaklık kurduğu diğer şirketler hakkında özet bilgileri de bulabilirsiniz.
KAP’ta yatırım yapacağınız şirketleri dikkatlice incelerseniz, şirketleri tanımak için yeterli bilgiye sahip olabilirsiniz. Hisse senedi seçiminde KAP haberlerinin takibi önemli bir konudur.
Hisse Senedi Seçiminde Şirket Bilgileri Nasıl Yorumlanır?
KAP’ta yayınlanan son gelişmeleri, Temel Analiz yaparken dikkatlice incelemelisiniz. Şirketler, kendileri hakkında sadece olumlu olabilecek haberleri değil, olumsuz konuları da buradan paylaşırlar.
Örneğin, bir şirketin yüklü para kazanacağı bir sözleşme imzalaması, şirket değerlerini yukarıya taşıyan bir unsur olacaktır. Ancak, aynı şirket birkaç gün sonra bu sözleşmenin ve yapılacak işin iptal edildiğini açıklarsa, bu gelecekte kazanılacak potansiyel paranın kaybedileceği anlamını taşır.
Bir çeşit geleceği fiyatlayan borsalarda, geleceğe dönük olarak kazanılacak paralar erken fiyatlamayla hisse senetlerinin yukarı yönde hareket etmesine sebep olabilir. Aynı şekilde bu paranın artık kazanılamayacak olması veya kaybedilecek olması da hisse senedi fiyatları üzerinde olumsuz etkiye sebep olabilir.
Bir holding ya da şirketler grubundan hisse senedi seçimi yapmayı düşünüyorsanız, o holding ya da gruba ait diğer şirketleri de yakından takip etmelisiniz. Holding ya da şirketler grubunun yarısından fazla hisse sahibi olduğu şirketlerin başarısı onlara da yazacaktır. Ayrıca buradan satılacak veya satın alınacak şirketlerle ilgili olarak da, o şirketlerin durumunu incelemekte yarar var.
Örneğin satılacak şirket sürekli zarar ediyorsa, bu şirketin satışı o zararın artık edilmeyeceğini, hatta satıştan kazanılacak paranın kasaya gireceğine işaret eder. Ancak çok karlı bir şirket satılıyorsa, bu durumda da satış fiyatı önemli olur. Örneğin, holding şirketini bundan önceki kar rakamlarına nispeten uzun yıllar elde edemeyeceği bir kar karşılığında sattıysa bu da olumlu etkilenebilir.
Ancak şirket satışlarında o şirketlerin faaliyet gösterdiği sektörleri de göz önünde bulundurmak gerekir. Eğer holdingin belli bir sektördeki tek şirketi satılıyorsa, holding artık o sektörü terkediyor demektir. Sektörün gelecek dinamikleri içinde o şirketin daha büyük karlılıklara ulaşacağının tahmin edilmesi, satıştan memnuniyetsizlik duyulmasına sebep olabilir.
Hisse Senedi Seçiminde Sektörler Nasıl Yorumlanır?
Şirketleri tanımak için o şirketlerin sektörlerini tanımak da oldukça önemlidir. Sektörler pek çok çeşide ayrılabilir. Ancak yatırım yaparken sizin için önemli olan üç temel nitelik bulunuyor. Bu sektörler hakkında siz ne düşünüyorsunuz? Uzmanlar ne düşünüyor?
Bu üç temel niteliği şu şekilde sorular sorarak değerlendirebilirsiniz. Aşağıdaki soruları sırasıyla kendinize sorarak bir yol haritası çizebilirsiniz. Bu şekilde gittikçe genişleyen bir perspektiften sektörleri ele alabilirsiniz.
1- Bu Sektör Gelecekte Ne Olacak?
Sektörler, dün, bugün ve yarın için değişik önemler taşırlar. Gelecekte aşırı değerlenecek bir sektörde yatırımlar yapan şirketler bugünden bunu fiyatlarlar. Dolayısıyla hisse senedi seçiminde gelecek vizyonu önemli bir kriterdir.
Eğer gelecekte bir sektörde kriz yaşanacağı bekleniyorsa, bu durumda o sektörün şirketleri önemli bir hal alacaktır. Ancak o sektörde konusunda herhangi bir sorun yaşanmayacağını ve üretim artışlarının nüfusların taleplerini fazlasıyla karşılayacağını düşünüyorsanız bu durumda bu sektörler değer kaybedebilirler.
Ancak tekrar ifade etmekte fayda var, borsalarda gelecek fiyatlanır. Dolayısıyla, sizin bu düşünceniz eğer çoktan fiyatlanmışsa gelecekte çok önemli bir konumda olacağını düşündüğünüz ve gerçekten öyle olacak bir firmaya yatırım yapmak sizi zarar da ettirebilir. Hisse senedi seçimi yaparken, gelecekte değer katacak sektörlerin bugünden değerlendirilmiş olup olmadığı önemli konuların başında gelir.
2- Bu Sektör Bugün Ne Durumda?
Sektörün bugünü de tıpkı geleceği kadar önemlidir. Çünkü bugünün konjonktürel şartları altında büyük baskı altında olan sektörler, gelecekte muazzam atılım yapacak olsalar bile bir süre o sektörlerdeki şirketlere zarar verebilirler.
Eğer bugün yatırım yapmak istediğiniz sektörler büyük zararlar yazıyor ve bu durum bir süre daha böyle devam edecekse, bazı şirketlerin bilançoları bu zararları karşılayamayacak durumda olabilir. Bu sebeple yatırım yapmak istediğiniz şirketlerin, sektörel gelişmelerden ne düzeyde etkilendikleri de çok önemli bir konudur. Hisse senedi seçimi yaparken sektörlerin bugünkü durumlarını, geçmişle gelecek arasında bir köprü olarak değerlendirebilirsiniz.
Örneğin, ülkemizde yüksek enflasyon ortamı devam ederken, şirketlerin enflasyon rakamlarının üzerinde bir karlılık oranlarına ulaşmaları gerekiyor. Enflasyon ortamı, şirketi zarar ettiriyorsa bu zararın sebepleri iyi araştırılmalı. Şirketler sadece satış yapamadıkları veya kötü durumda oldukları için zarar etmezler. Dönemlik karlarını ve kasalarındaki bir miktar parayı bundan sonrasında daha katma değerli bir gelecek inşa edecekleri yatırımlara harcıyor olabilirler.
Bu durumda sektörün bugününü, yarını ile birlikte değerlendirmekte fayda var. Ardından şirketlerin, bu yatırım sonucunda daha yüksek karlılık oranlarını yakalayıp yakalayamayacağını ve bugünü sağlıklı bir şekilde atlatıp atlatamayacağını değerlendirebilir, buna göre hisse senedi seçimi yapabilirsiniz.
3- Sektör Geçmişte Nasıldı?
Sektörün geçmişini ise bugünü ve yarınıyla birlikte değerlendirmekte fayda var. Geçmişte büyük olaylar yaratan ve yüksek karlılık rakamlarına sahip bazı sektörlerin bugün durumunun kötü olduğunu biliyoruz. Yarın bu sektörlerin yok olup olmayacakları konusunda ise henüz bir fikrimiz yok. Ancak şirketler iş kollarını çeşitlendirirken bu gibi gelişmeleri de yakından takip ediyor.
Bir sektörün geçmişte elde ettiği büyük karların artık ortadan kaybolmasıyla zor durumda kaldığını görebilirsiniz. Ancak bu sektörle yakından ilişkili başka iş kollarında bu sektörler tekrar değer yaratabilir. Veya sektörlerde faaliyet gösteren şirketler de aynı şekilde iş sahasını genişleterek karlılıklarını artırmaya çalışıyor olabilirler.
Hisse senedi seçimi yaparken, geçmişin yüksek kazançlı sektörlerinin zaman içindeki değişimini izleyebilir, bugünkü konumunu değerlendirerek gelecek hakkında bir fikir edinebilirsiniz.
Şirketlerin Sektörlerdeki Konumu Nedir?
Şirketleri ve sektörleri tanımak, o hisse senetlerini almak için yeterli sebep oluşturmayabilir. Şirketlerin sektörlerindeki konumuna da bakmak gerekir.
Sektörler her ne kadar gelecek için umut verici olsa da şirketler gelecekte muazzam atılımlar yapacak sektörlerde başarılı olamayabilir. Dolayısıyla hisse senedi seçimi için sektörlerin içinde şirketlerin konumlarının da doğru analiz edilmesi gerekir.
Eğer yüksek karlılık sağlayan bir sektörde, ortalama pozisyondaki bir şirketin üretim maliyetleri rakiplerinden daha yüksekse, bu durum o şirketin sektöründe rekabetçi olamadığını gösterir. Ya şirketin yönetiminden kaynaklı olarak bazı dezavantajları vardır, ya da kendi sektöründeki teknolojik gelişimlere ayak uyduramıyordur. Belki de gereken teknolojiyi edinme maliyetlerini karşılayamıyordur.
Bu sebeple şirketlerin piyasa değerlerine, karlılık oranlarına ve bilançolarına göz atmak gerekir. Yapacağı yeni yatırım hamlelerini KAP’tan takip edip, rakipleriyle karşılaştırmasını yapmak, o sektörde hangi şirkete yatırım yapılması konusunda bazı ipuçları verecektir.
Hisse Senedi Seçiminde Temel Analizin Temel Unsurları
Temel analizin temel unsurları arasında görülen bazı rakamlar vardır. Bunların içinde en önemli görülenlerin F/K Değeri, PD/DD Değeri ve FD/FAVÖK Değeri olduğunu söyleyebiliriz.
Şirketlerin finansallarında pek çok değişken bulunmakla beraber bu bilgiler en temel bazı fikirler edinilmesini sağlayacaktır. Hisse senedi seçiminde en temel bazı konular bunlardır.
1- F/K Değeri Nedir?
F/K değeri, Fiyat/kazanç değerinin kısaltmasıdır. Uzmanlara göre bir hisse senedine yatırım yapılabilip yapılamayacağı konusunda en temel gösterge F/K değeridir. Aynı zamanda bir şirketin ne kadar riskli olduğunu da ortaya koyan bazı ipuçları verecektir.
Fiyat Kazanç oranı, hisse senedinin fiyatının şirketin kazancına olan oranına bölünmesi ile elde edilir. Daha detaylı bilgi için F/K Oranı Nedir başlıklı kaynağa bakabilirsiniz. Böylece hisse senedi seçimi konusunda F/K’yı nasıl değerlendireceğiniz hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Hisse senetlerinin F/K oranlarına baktığınız zaman bazılarının çok düşük bazılarının çok yüksek olduğunu görebilirsiniz. Genellikle yüksek F/K oranına sahip şirketlerin büyük riskler barındırdığı ifade edilir. Ancak bu çok yüksek riskli hisse senedi fiyatlarının da sürekli olarak yükseldiğini gözlemliyor olabilirsiniz.
Aynı zamanda düşük F/K oranına sahip hisse senedi fiyatlarının da sürekli bir düşüş gösterdiğini görebilirsiniz. Bu durum beklentilerin aksini gösterir niteliklerdir. Ancak yukarıdaki sektör ve şirket bilgileriyle de birleştirerek bu konuyu açıklamak mümkündür.
Hisse senedinin fiyatı da şirketin kazancı da bugüne ait veriler sunar bize. Gelecek hakkında çok fazla öngörümüz bulunmaz. Ancak hisse senetlerinin bugünü, yarınını fiyatladığını söylemiştik.
Düşük F/K oranına sahip şirketler genellikle istikrarlı ve temkinli firmalardan oluşur. Geleceğe dair çok az öngörü vardır. Ancak finansalları konusunda da daha öngörülebilir şirketlerdir. Ancak bu şirketler düzenli olarak zarar ettikleri için de fiyatları düşüyor olabilir. Bu sebeple F/K oranının neden düşük olduğu da hisse senedi seçiminde ayrıca değerlendirilmelidir.
Ancak yüksek F/K oranına sahip şirketler için durum böyle değildir. Yüksek F/K oranı, geleceği fiyatlamış bir hisse senedine ait olabilir ya da spekülatif olarak yükseltilmiş olabilir. Dolayısıyla yüksek F/K oranına sahip bir şirketin hisse senedine yatırım yapmak için diğer değişkenlerin de göz önünde bulundurulması gerekir.
İdeal F/K Oranının kaç olacağına dair herkesin hemfikir olduğu bir görüş yoktur. Ancak F/K değeri 10’un altında olan şirketler için daha az risk barındırdığı görüşü hakimdir. 25 F/K oranının üzeri ise yüksek riskli olarak görülür.
Risk, hisse senedinin fiyatının düşeceğini değil, düşme ihtimalini ifade eder. Dolayısıyla kendi risk görüşünüze göre yatırım yapmanız tavsiye edilir. Yani, az yükselen ama nihayetinde kazandıran şirketlere yatırım yapmak, düşüşlerden de az etkilenmek ve dolayısıyla bu zararı karşılayabilmek anlamına gelir. Ancak yüksek riskli hisse senetlerine yatırım yapmak, kayıp risk ve ihtimalini de artırabileceği için, yüksek riskleri karşılayabilecek mali gücünüzün bulunduğu bir durumda yatırım yapmanızı gerektirir. Dolayısıyla kendi risk görüşlerinize ve getiri beklentilerinize uygun hisse senedi seçimi yapmanız çok önemlidir.
2- PD/DD Değeri Nedir?
PD/DD Değeri, şirketin piyasa değerinin defter değerine bölünmesiyle elde edilen bir sonucu gösterir. PD/DD değerinin 1 olması, şirketin piyasada işlem gördüğü değer ile defterlerindeki finansal değerlerin birbirine eşit olduğu anlamına gelecektir.
Yine geleceğin fiyatlandığı bir ortamda, piyasa değerinin defter değerinden yüksek olması beklenir. Bu durumda yine geleceğe dönük olarak kararlar verilir.
Eğer PD/DD değeri 1’in altında kalıyorsa, bu durum şirketin piyasada görülen değerinin defterdeki değerinden daha düşük olduğu sonucunu gösterir. Ancak bu durumda “şirketin fiyatı ucuz kalmış” yorumları bulunsa da bu konuda da temkinli yaklaşmak gerekir. Hisse senedi seçimi yaparken PD/DD değerinin doğru analiz edilmesi gerekir.
Geleceğin fiyatlandığı borsada, şirketin piyasadaki değeri eğer defter değerinden daha düşük oluyorsa, bu şirketin duran varlıklarının ederinden kaynaklanıyor ancak şirketin düzenli olarak zarar yazdığı sonucunu gösterebilir. Aynı zamanda şirketlerin yönetimlerinde bazı zafiyetler bulunduğuna da delalet edebilir.
Sonuç itibariyle, şirketlerin PD/DD değerlerine de bakarken, o şirketin ve şirketin içinde bulunduğu sektörün rekabet, kazanç ve gelecek planlarıyla alakalı detaylı bilgi edinmeniz gerekecektir.
3- FD/FAVÖK Nedir?
FD/FAVÖK değeri, şirketin pek çok konuda finansal durumu hakkında bize özet bilgiler sunar. Firma değeri oranının FAVÖK’e bölünmesinden kalan sonucu ifade eder.
FAVÖK; bir şirketin faiz, vergi, amortisman ve amortisman öncesi kazancı ifade eder. Açılımı; “Faiz, vergi ve amortisman öncesi kar” şeklindedir. FAVÖK’te pek çok unsurun dahil olduğu ve giderlerinin hesaplandığı bir kalem olmasından dolayı değerlidir. FAVÖK’te şirketin saf karlarından bahsetmek mümkündür. Bu kar oranlarının, giderlerden arındırılmış olması ve bunun da firma değeri oranına bölünmesi, şirketin karlılığını ortaya koyan istatistiki bir bilgi verir. Dolayısıyla FD/FAVÖK değerleri hisse senedi seçimi konusunda daha net bir tablo ortaya çıkarır.
FD/FAVÖK oranına bakarken elde edilen sonuç bize yine çok fazla durum hakkında net bilgiler sunar. Ancak şirketin borçluluğunun yüksek olması, yüksek faiz ödemesine sebep olabilir. Aynı zamanda nakit pozisyonunun fazla olması da bu tabloya yansımayacak ancak olumlu bir durum olacaktır.
Şirketin bazı vergilerden muaf olup olmaması veya yüksek vergi ödeyen bir sektörde yer alıp almaması da FD/FAVÖK değeriyle birlikte değerlendirilmesi gereken unsurlardandır. Zira bu vergi ödeme oranları da FD/FAVÖK’te görebildiğimiz konulardan değildir.
Özetle FD/FAVÖK bilgisi, hisse senedi seçimi yaparken şirketin karlılığı ile firma değeri arasında bir bağlantı kurmamıza yardımcı olur.
Hisse Senedi Seçiminde Teknik Analiz Unsurları
Teknik analiz, pek çok yatırımcının yakından tanıdığı ve dikkatle takip ettiği konulardan biridir. Teknik analizin temel analizle birlikte değerlendirilmesi ise pek çok yatırım uzmanının öncelikli uyarısı.
Hisse senedi seçiminde teknik analizde fiyatların zaman içindeki değişim grafikleri kullanılır. Bu grafikler genellikle mum çubukları ile takip edilirken belli periyotlar seçilir. 1 dakikalık bir fiyat hareketinden 1 yıllık bir fiyat hareketine kadar çeşitli aralıklarla grafikleri görmek mümkündür.
Mum çubukları, fiyatların o periyottaki başlangıç fiyatı, en düşük gördüğü fiyat, bitiş fiyatı ve en yüksek gördüğü fiyat gibi dört değişik bilgi sağlar.
Aynı zamanda bu çubuklar yan yana dizildiğinde değişik şekillerde yorumlanır. Bu yorumlara formasyon adı veriliyor.
Bu formasyonlar ile fiyatların bir trend içinde olduğu veya bir başka trende girdiği yorumları yapılır. Fiyatlarda düşüşler veya yükselişler buna göre değerlendirilir.
Devam formasyonları, bir trendin süreceğini gösterirken trend dönüş formasyonları mevcut trendin sona erdiği konusunda bazı bilgiler verir. Ancak bu formasyonlar, yüzde yüz bir doğruluk payı içermez ve her an tekrar beklenmeyen bir yönde dönüşüm gösterebilir.
