Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) bir ülkenin yıllık makro göstergeleri içerisindeki en önemli göstergedir. Bu gösterge İngilizce literatürdeki karşılığı olan
Merkez Bankaları
Ekonomide, iş gücü piyasası, mal ve hizmet piyasası ve para piyasası olmak üzere 3 temel piyasadan söz etmekteyiz. Devlet ise bu piyasalarda farklı kurumsal yapılarıyla varlığını korumaktadır. Para piyasasında devletin bu işlevini Merkez Bankaları görmektedir, bakıldığında;
ABD’de FED (Federal Reserve Bank)
Avrupa Birliği’nde ECB (European Central Bank) ya da AMB (Avrupa Merkez Bankası)
İngiltere’de BOE (Bank Of England)
Japonya’da (BOJ)Bank of Japan
Kanada’da (BOC)Bank of Canada
Yeni Zelanda’da (RBNZ)Reserve Bank of New Zealand
İsviçre’de (SNB)Swiss National Bank
Türkiye’de ise (TCMB)Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’dır.
Bütün Merkez Bankalarının birincil görevi Fiyat İstikrarını sağlamaktır. Bu noktada da ülke içerisindeki diğer politika yapıcılardan (örneğin Türkiye için; Maliye, Ekonomi Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı gibi) bağımsız olarak fakat işbirliği çerçevesinde politikalarını sürdürmesi gerekmektedir. Merkez Bankalarının, para politikasını uygulamak için kullandığı araçlar günümüzde farklılaşmakla birlikte en önemli araç ‘faiz aracıdır.’
Para piyasalarında işlem yapan yatırımcı, Merkez Bankası politikalarını yakından takip etmelidir. Merkez Bankası, politika araçları ile para piyasasına müdahale ederek ilk olarak döviz kurlarını etkileme gücüne sahip olan en yüksek merciidir. Bundan dolayı, Merkez Bankaları gerek kısa vadeli faiz oranları kontrolü ile gerekse yazılı ve sözlü açıklamaları ile döviz piyasalarını diğer tüm kurumlardan daha fazla etkileme gücüne sahiptir.
Parasal Genişleme (QE) Nedir?
2008 Krizi (Mortgage Krizi) sonrasında Merkez Bankaları parasal genişleme yoluyla ekonomide canlandırma yaparak krizin yarattığı tahribatları önlemeye ya da etkisini azaltmaya çalışmıştır. Krizden en çok etkilenen finans piyasasını canlandırmak ve piyasadaki likidite sıkıntısını çözmek amacı ilk sırada yer alırken, para bolluğu sağlayarak piyasa faizlerini aşağı çekmek de ikincil amaçlardan biri olarak Fed’in karşısına çıkmıştır. Fed’in bu hamlelerinin tamamına ‘Parasal Genişleme’ demekteyiz.İlk parasal genişleme krizin başlangıcı olan 2008 Eylül’den yaklaşık 2,5 ay sonra (Aralık 2008) yapılmıştır ve 2010 yılının ortasına kadar devam etmiştir. İlk parasal genişlemede piyasaya toplamda $1,30 trilyonluk fon aktarıldı. Bu aktarım, piyasadan hazine bonoları ve ipoteğe dayalı menkul kıymetlerin alınması yoluyla yapılmıştır. İkinci parasal genişleme ise Kasım 2010 ile Haziran 2011 arasında gerçekleşti.Piyasadan yaklaşık $600 milyarlık tahvil alımı yapıldı. 3. Parasal Genişleme Eylül 2012’de başladı ve aylık $85 milyarlık tahvil alımı programlandı. Geçtiğimiz mayıs ayında (22 Mayıs 2013) Fed Başkanı Bernanke tahvil alım programına ilişkin sonlandırma kararını duyurdu ve içerisinde Türkiye’nin de bulunduğu kırılgan piyasalarda aşağı yönlü hareketler yaşandı.Küresel piyasalar düzenli olarak devam eden toplantıları takip ederken Fed’den tahvil alımındaki azaltmaya yönelik ilk adım 18 Aralık’taki toplantıda geldi ve toplantıdan çıkan kararla Fed aylık tahvil alımını $10 milyar azaltacağının kararını aldı. Son olarak 28 Ocak’ta Fed Açık Piyasalar Komitesi’nden (FOMC – Fed Open Market Committee) çıkan kararla aylık tahvil alım miktarı $65 milyara indirilmiştir.Fed, 2008’den günümüze kadar uyguladığı parasal genişleme politikalarının ardından ilk faiz artışını Aralık 2015’te yaptı. Komite politika faizinde 0,25 bp artış yaptı ve yıl içinde 2 faiz artışı planlıyor.
Tarım Dışı İstihdam (NFP) Nedir?
NFP ya da ‘Non Farm Payroll’ olarak da bilinen Tarım Dışı İstihdam verisi her ayın ilk Cuması Amerika saati ile 8:30’da Türkiye saati ile 15:30’da açıklanan ve ABD’de tarım, kamu sektörü, kâr amacı gütmeyen kuruluş çalışanlarını değerlendirme dışı tutarak istihdam sayısındaki aylık değişim konusunda bilgi veren oldukça önemli bir veridir.
Düzenli olarak gelir elde etmeye başlayan iş gücü sayısını gösterir. Major paritelerde ve emtialarda işlem yapan yatırımcıların takip etmesi gereken önemli bir veri olmakla birlikte işsizlik verisi ile aynı anda açıklandığı için her iki veriyi bir arada yorumlamak daha doğru olacaktır. NFP temel olarak işgücü piyasasında genişleme ve daralmayı anlatmaktadır. Eğer Tarım Dışı Verileri’nde artış gözleniyorsa bu, emek piyasasının büyüdüğünü göstermektedir. Fakat eğer Tarım Dışı’nda düşüş gözleniyorsa bu istihdamdaki daralmayı göstermektedir ve büyüme konusunda temkinli olmamız gereken bir dönemde olduğumuzu bilmemiz gerekir. örneğin; istihdam piyasası büyüyorsa, bu daha fazla insanın düzenli bir gelire sahip olduğunu göstermektedir. Gelirdeki artış daha fazla harcamanın yapılacağına işaret eder. Sonuçta daha fazla harcama miktarı daha yüksek bir GSYH’yi göstermektedir ve GSYH ekonomiye dair en geniş gösterge niteliğini taşır.
Temelde, eğer istihdamdaki gidişat pozitif yönlüyse, bu dolar için olumludur. Diğer taraftan, eğer istihdamdaki gidişat negatifse, (NFP’nin azaldığına, yani yüksek işsizlik oranına işaret eder) bu da dolar için olumsuz bir durumdur. 8 Kasım 2013 tarihli örnekte de görüleceği gibi veri açıklanmadan önce ve açıklandıktan sonra piyasada yüksek volatilite gözlemlenebilir.
Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC)
Para Politikası dediğimizde aklımıza Merkez Bankaları tarafından yürütülen düzenlemeler gelmektedir. Paranın maliyetini (faiz oranını) etkileyen ve ulusal ekonomik çıkarları destekleyen Merkez Bankalarından biri de Fed’dir. 1913’de Federal Reserve Bank (FED), ABD’de Para Politikasını yürütmek üzere görevlendirilmiştir.
Fed, para politikasında temel olarak 3 aracı kontrol etmektedir. Açık Piyasa İşlemleri, Reeskont Faiz Oranı ve Zorunlu Karşılık Oranlarıdır. Fed Yönetim Kurulu, sistem içerisinde reeskont faiz oranını ve zorunlu karşılık oranlarını kontrol etmektedir. Fed Açık Piyasa Komitesi (FOMC-Fed Open Market Committe) ise Açık Piyasa İşlemlerini kontrol etmektedir. Bu üç aracı kullanarak Fed, fon talebini, fon arzını ve Fed bünyesinde tutulan finansal kurumların karşılıklarını yönetmektedir. Fed’in kontrol ettiği faiz oranı, gecelik olarak finansal kurumlar arasındaki nakit akışında oluşan faiz oranıdır. Fed’in belirleyeceği faiz oranlarındaki değişim, diğer kısa dönem faiz oranlarını, döviz kurlarını, uzun dönem faiz oranlarını ve nihayetinde istihdam, üretim, mal ve hizmetler gibi ekonomik değişkenlerin tamamını etkileyecektir.
FOMC’un Yapısı
Fed Açık Piyasa Komitesinde toplamda 12 üye bulunmaktadır ve komitede bulunan 7 üye, Fed Yönetim Kurulunu Oluşturur. Fed Başkanı aynı zamanda New York Federal Bank’ın Başkanıdır. Kalan 4 üye ise diğer 11 Fed Başkanlarından oluşmaktadır ve 4 üye yıllık olarak değişmektedir. Oy hakkı bulunmayan Fed Başkanları da Komite toplantısına katılmaktadırlar ve tartışmalarda söz hakları bulunmaktadır. Ayrıca ekonomi ve politika seçeneklerinin belirlenmesinde söz alabilmektedirler. FOMC, Yılda 8 Kez toplanır. Bu toplantılarda Komite, ekonomik ve finansal görünümü değerlendirirler, para politikasının duruşunu belirlemektedirler. En önemlisi de fiyat istikrarı ve sürdürülebilir ekonomik büyümenin önündeki riskleri değerlendirmektedirler.
Bilindiği üzere Amerikan Doları dünya ölçeğinde en yaygın kullanılan para birimidir. Diğer para birimleri ile olan ilişkileri de bu bağlamda önem kazanmaktadır. Dolar’ın değerinin belirlenmesinde Fed, en önemli ve en güçlü kurum olarak karşımıza çıkmaktadır. Fed, kullandığı teknik araçlar ile faiz oranlarını belirlerken açıklamaları ile de Dolar üzerinde güçlü etkiye sahiptir. Temel Analiz çerçevesinde Merkez Bankaları değerlendirilirken FOMC’un açıklamaları takip edilmelidir.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB)
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 11 Haziran 1930 tarihinde kabul edilen yasa tasarısı ve 30 Haziran 1930 Tarihli Resmi Gazetede 1715 sayılı kanun ile ‘Türk Parasının istikrarının sağlanması amacıyla’ kurularak, farklı kurum ve kuruluşlarca yürütülen işlevlerin tek elde toplanmasını takiben 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyete geçmiştir.
TCMB, Türk Lirası’nın değeri üzerinde belirleyiciliği en yüksek kurumdur. TCMB’nin diğer ülke merkez bankaları gibi nihai amacı fiyat istikrarını korumaktır. Bununla birlikte TCMB, 2008 krizi sonrasında finansal istikrarı da gözetecek politikalar geliştirmektedir.
2001 krizi TCMB açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur. Kriz sonrasında TCMB’nin bağımsızlığı ile ilgili çalışmalar yapılmış ve hükumetlerin yönetiminden uzak bir yapı oluşturulmuştur.
TCMB’nin kullandığı politika araçlarının içeriğinden öte amacı ve sonuçlarını irdelemek daha doğru olabilir. İlerleyen bültenlerde politika araçları tek tek açıklanabilir. Yatırımcı için önemli olan nokta TCMB’nin hamlesini anlayabilmektir. Genel olarak 2 noktadan bakılabilir. İlki Türk Lirası’nda sıkılaştırma politikası ya da tam tersi durum olan gevşek politikadır. Sıkılaştırmadan söz ediyorsak piyasada Türk Lirası miktarının azaltılmasını anlayabiliriz. Bu durumda TL değer kazanacaktır. Gevşek para politikası uygulamalarında ise TL’nin değer kaybettiği gözlemlenebilecektir. 2. nokta ise faiz uygulamalarıdır. TCMB’nin günümüzde kullandığı en önemli faiz oranı Politika Faizidir. Politika faizinde yaşanacak artış Yurt Dışından döviz girişi sağlamaktadır ve Türk Lirasının değerlenmesi beklenmektedir. Faizlerdeki düşüş ise Türk Lirası’nın değerini düşürebilmektedir. Merkez Bankası kararları, sonuçları itibariyle son derece önemlidir. Grafik 29 Ocak 2014 Saat 00.00’daki Merkez Bankası Toplantısındaki faiz kararını göstermektedir. Toplantıda Politika Faizi %4,5’den %10’a yükselmiştir. Bu artış ile USDTRY 797 pips düşmüştür.
Almanya ZEW Endeksi
Almanya ZEW Endeksi
Avrupa Bölgesi’nin en büyük ekonomisi olan Almanya ekonomisine dair fikir veren ZEW (Zentrum für Europäische Wirtschaftsforschung – Center for European Economic Research) Güven Endeksi aylık olarak açıklanır. Avrupa genelinde 350 analist ve ekonomistin Alman ekonomisinin gelecek altı ayına dair enflasyon, faiz oranları, döviz kurları ve borsaya dair beklentilerini gösteren bu gösterge Alman ekonomisinin orta vadeli beklentilerini gösterdiği için birçok trader tarafından yakından takip edilir. Veri bu analistler ve ekonomistler arasındaki iyimser-kötümser ve nötr bakış açısının matematiksel olarak dengesini yansıtır. Bu denge için 0 referans noktasıdır. 0’ın üstündeki seviyeler ekonomistlerin geleceğe dair iyimser, 0’ın altındaki seviyeler ise analistlerin geleceğe dair kötümser olduklarını gösterir. Basit yapısı ve anlaşılabilir olması yönüyle ekonomiyle ilgilenen herkes tarafından kolayca yorumlanabilen bir endekstir. örneğin: Analistlerin %20’si iyimser, %35’i kötümser ve %45’i nötr ise sonuç -15 olacaktır. Endeks üç farklı başlık altında incelenir:
German ZEW Indicator of Economic SentimentGerman ZEW Current Situation (Economic Situation)Euro-Zone ZEW Indicator of Economic Sentiment
Euro, Lira karşısında sert yükseliş yaşıyor
Mart ECB toplantısının ardından yatay seyir izleyen parite, eurodaki güçlenme ile bugün 26 Şubat zirve seviye olan 3,27 direncini test etti. Lira ise olumlu enflasyon verisine rağmen dolar ve euro karşısında düşüş yaşıyor.