MASAK, açılımı Mali Suçları Araştırma Kurulu olan ve Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde bulunan bir kuruldur. Bu kurulun amaçlarından biri, Türkiye ve Türkiye’deki bankalarda hesapları bulunan kişilerin para hareketleri içinde mali suç unsuru olup olmadığını araştırmaktır.
MASAK’ın pek çok çalışma sahası, görevleri ve yetkileri vardır. Temelde, kara paranın izini takip etmek ve araştırmakla mükelleftir. Bir “Finansal İstihbarat Kurulu” olduğunu söylemek mümkündür. Para aklama, terörün finansmanı, kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanı gibi mali olan, yani parayla yapılan veya para için yapılan suçların araştırılması, tespit edilmesi, önlemler geliştirilmesi, bu bilgileri işleyerek bun suçları önleyici makamlarla paylaşması gibi temel görev ve yetki alanları vardır.
MASAK’ın Kuruluşu
17 Şubat 1997 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kurulan MASAK, kendi görev ve yetki alanlarıyla ilgili politika üretmek ve yönetmelik ile kanunların hazırlanmasına görev almak, teklif vermek gibi yan görevlere de sahiptir. Bunun yanında mali suçların kurumlara bildirilmesinin ardından takip edilmesi konusunda da yetki sahibidir.
4208 sayılı ve 19 Kasım 1996’da kabul edilen, “Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun” çerçevesinde 17 Şubat 1997 tarihinde resmi olarak kurulmuştur. 18 Ekim 2006’da 5549 sayılı “Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun” çerçevesinde görev ve yetkileri genişletilerek bugünkü şeklini almıştır.
MASAK Ne Yapar?
Mali Suçları Araştırma Kurulu’nun görevleri arasında, kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadele etmek, bu konuda denetimler ve eğitimler yapmak ile politika ve strateji geliştirmek görevlerini sayabiliriz.
Kara para aklama ve terörün finansmanıyla mücadelede, aşırı hesap hareketlerinin takip edilmesi ve izinin sürülmesi, bu alanda ülke içinde ve dışındaki kurumlarla işbirlikleri yapılması gibi görev ve yetkiler bulunur.
Bu görev ve yetkiler, kara para aklayan veya terörü finanse eden kişi veya örgütlerce kullanılan stratejilerin bilinmesi veya yeni geliştirilen stratejilerin tespit edilmesi de yer alır. Pek çok kara para aklama yöntemi bulunmaktadır. MASAK, bu yöntemleri bilir ve bu izleri gördüğü durumda hesapları inceleme altına alabilir.
Kara para aklama yöntemleri içinde Smurfing (yapılandırma), Sahte faturalar, paravan şirketler, nakit olarak para kabul eden işletmelerin kullanılması, yatırımlar, offshore bankacılık sistemleri, elektronik para transferleri, kripto paralar, paranın fiziken ülke dışına çıkarılması, structuring (parçalama), Loan back (oto finans yöntemi), döviz büroları aracılığıyla, alternatif havale sistemleri, kumar ve bahis aracılığıyla aklanması gibi çok çeşitli yöntemler bulunur. MASAK, bu yöntemlerin tespit edilerek engellenmesi için çalışır. Bu yöntemlerdeki aşamalar ve izlenen yollar farklı olduğu gibi, bir çok yöntem bir arada da kullanılabilir.
Bu yöntemlerin tespit edilmesinin amacı, terörün finansmanının engellenmesidir. Bankacılık sisteminde yer almayan ve yasadışı yollarla elde edilmiş para, kullanılabilmek için finansal sisteme aktarılmaya çalışılır. Mali Suçları Araştırma Kurulu ise, bu paranın finansal sisteme girerek kullanılmasını zorlaştırmayı amaç edinir.
MASAK’ın bu konuda çeşitli çalışmaları bulunuyor. Örneğin, Smurfing yöntemi için para aklamaya çalışan kuruluşların çok sayıda hesap bulması ve bu hesapları kullanması gerekir. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, önceki ay yaptığı bir açıklamada özellikle gençlere “Hesabınızı kullandırmayın” diyerek bu konuya dikkat çekmiş, kara para aklayan örgütlerin, küçük komisyonlar karşılığında büyük paraları finansal sisteme sokmaya çalıştığını dile getirmişti.
MASAK, bu konuda özellikle henüz reşit olmuş veya lise çağındaki gençlere sık sık eğitimler düzenleyerek, banka hesaplarını kullandırmamanın önemi hakkında da bilgilendirmelerde bulunur. Ayrıca çeşitli reklamlarla toplumun bilinçlenmesine aracılık eder. MASAK eğitimlerinde, halkın terörün finansmanı hakkında bilgilenerek geçit vermemesi ve bu yolla mali suçları işleyen kişi ve örgütlerin alanının daraltılması amaçlanır.
MASAK ayrıca, terörün finansmanı konusunda, bu örgütlerin yeni yöntemler geliştirip geliştirmediği takip eder. Eğer yeni bir yöntem bulunur ve örneğin bu yöntemi engellemek için yasalarda açık varsa yasa yapıcıları konu hakkında bilgilendirerek kanun talebinde bulunabilir.
Aşağıdaki videoda, MASAK ile Türkiye Bankalar Birliği arasındaki işbirliğinin ölçülerini ve suçluların kullandığı yöntemlerle alakalı değerlendirmelerini Eski MASAK Başkanı, Osman Dereli’nin ağzından dinleyebilirsiniz. Aşağıdaki video 2018 yılına aittir.
MASAK Neleri İnceleyebilir?
MASAK, şüpheli gördüğü her şeyi inceleyebilir ve her kurumdan bilgi talep edebilir. Finansal araştırmalar MASAK’ın çalışma alanının en başında gelir. Finansal akışları, para transferlerini izler ve analiz eder. Bir hesaptan pek çok hesaba veya pek çok hesaptan bir hesaba küçük para girişlerini de takip edebilir.
Ayrıca finans kuruluşlarında MASAK Uyum Görevlileri yer alır. Uyum görevlileri müşterilerin finansal hareketlerini takip ederek şüpheli bulduğu finansal hareketleri MASAK’a rapor etmekle mükelleftir. Finans kurumlarında görev yapan MASAK Uyum Görevlileri, mali suçlarla mücadele konusunda yetkili merciye bilgi akışını sağlar. Bu sayede finansal kurumlar aracılığıyla yapılması muhtemel bir kara para transferi daha etkin mercek altına alınabilir.
Borsa, Forex veya Kripto varlıklarla alakalı işlemler yaptıran kurumlar da aynı şekilde sadece para transferlerini değil, aynı zamanda kara paranın finansal enstrümanlar üzerinden aklanıp aklanmadığı konusunda da dikkatli olmak durumundadır.
Yurt dışında yerleşik finansal kurumların da MASAK ve o kurumların yerleşik olduğu ülkedeki dengi mercilere istendiğinde bilgi sağlamakla mükelleftir. Ancak yasa dışı Forex ve bahis platformları zaten yasa dışı olduğu, yani hiçbir şekilde bir ülkenin regülasyonuna tabi olmaması sebebiyle, yasa dışı platformlarda işlem yapan kişiler, işlemlerin boyutları ve niteliği ne olursa olsun takip altında olabilir.
Küresel olarak kripto ve Forex işlemleri yaptıran platformların da MASAK’a karşı yükümlü oldukları, önceki yıl MASAK tarafından yapılan bir bildirimle hatırlatılmıştı.
MASAK aynı zamanda, Türkiye’de tespit ettiği yurtdışıyla iltisaplı bir şüpheli finansal hareketi de ilgili ülkenin MASAK ile aynı görev ve yetkilerine sahip mercisine bildirmekle mükelleftir. Bu mükellefiyet, küresel ölçekte finansal suçlarla mücadele kurumu olan FATF’nin amaçlarıyla örtüşür. Bu sebeple, FATF için MASAK’ın küresel versiyonu desek de, FATF’nin herhangi bir yaptırım yetkisi yoktur. Sadece finansal suçlarla mücadele konusunda yetersiz ülkeler Gri Liste adı verilen bir listeye alınır.
Bu konuyla alakalı olarak FATF Gri Liste Nedir yazımızı okuyabilirsiniz. Ayrıca, Türkiye’nin bu ay (Haziran 2024) çıkmasını beklediğimiz Gri Listeden çıkışın Türkiye’ye nasıl bir yansıması olacağıyla ilgili haberimizi de okuyabilirsiniz. Bu konular, MASAK ve FATF kurumlarının benzerlik ve amaçları konusunda daha fazla bilgi sağlayacaktır.
Mali Suçları Araştırma Kurulu Kimlerden Oluşur?
Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) bir devret dairesi şeklinde çalışır. Bir kurul başkanı yer alırken, kurul başkan yardımcıları, daireler ve daire amirleri ile memurlar görev alır.
Ancak MASAK Koordinasyon Kurulu, çeşitli kamu kurumlarından temsilcilerin katılımıyla oluşturulur. Bu kurul, Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı’nın başkanlığında toplanır ve çeşitli seviyelerde katılımcılar yer alır. Bunlar, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkan Yardımcısı, Finansal Piyasalar ve Kambiyo Genel Müdürü, Mali Suçları Araştırma Kurul Başkanı, Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürü, Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Güvenlik İşleri Genel Müdürü, Ticaret Bakanlığı Gümrükler Muhafaza Genel Müdürü, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Başkan Yardımcısı ile Emniyet Genel Müdürlüğü Müdür Yardımcısı’dır.
Koordinasyon kurulu, MASAK ile, MASAK’ın görev ve yetkileriyle doğrudan alakalı kurum ve kuruluşların genellikle ikinci yetkili isimlerinin katılımıyla oluşturulur. Böylece mali suçlarla mücadelede daha etkin ve dinamik bir yapıya kavuşması beklenir.
MASAK Faaliyetleri Nelerdir?
Mali Suçları Araştırma Kurulu’nun 2023 yılı faaliyet raporunda öne çıkan bazı bilgiler, MASAK’ın görev ve yetkileri kapsamına giren şikayet sayısı ve bu şikayetlerin dağılımı genel bir fikir vermesi açısından önemlidir.
Faaliyet raporunda yer alan bilgilere göre, toplam 615 bin 63 adet bildirim MASAK tarafına ulaşmış durumda. Bu bildirimlerden 601 bin 555 adeti şüpheli işlemlere ilişkin bildirimler olurken 12 bin 904 başvuru adli ve kolluk araştırma taleplerinden oluşmuştur.
Şüpheli işlem bildirimlerinin çoğunluğunun bankalar, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları tarafından yapıldığı belirtilirken, bildirimlerin dağılımı şu şekilde;
- Yüzde 28- Vergi Kaçakçılığı
- Yüzde 25- Yasa dışı bahis ve kumar
- Yüzde 11- Dolandırıcılık
- Yüzde 10- Başkası adına işlem yapıldığının beyan edilmemesi ile alakalı oldu.
Ayrıca MASAK, 2023 yılında toplam bin 420 kişinin adı geçtiği 35 dosyayı sonuçlandırdığını 16 yeni dosya açıldığını bildirmiştir.
2023 yılı faaliyet raporunda dikkati çeken diğer istatistiki bilgiler ise, analiz ve istihbarat toplama faaliyetleriyle alakalı olmuştur. 5 bin 676 analiz dosyası 2023 yılında açılırken, 5261 dosya da sonuca kavuşturulmuş. Bu dosyalarda toplam 48 bin 449 kişi hakkında analiz yapılarak 3 bin 861 kişi hakkında rapor ve bilgi notu düzenlendiği belirtiliyor. Bu da analiz yapılan her 100 kişiden yaklaşık 8’i hakkında rapor veya bilgi notu hazırlandığı anlamına geliyor.
MASAK aynı zamanda 415 yükümlüğü incelediği geçen yıl, 350 milyon liranın üzerinde para cezası uyguladığını bildirmiştir.
Bir diğer önemli istatistiki bilgi ise bildirim yapılan kurum türleriyle ilgili.
Son 5 yılda bildirim yapılan kurum türleri tablosu şu şekilde:
| Yükümlü Türleri | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
| Bankalar | 174764 | 182828 | 205793 | 314700 | 432499 |
| Faktoring Şirketleri | 3708 | 1893 | 2729 | 2154 | 2277 |
| Ödeme Kuruluşları ile Elektronik Para Kuruluşları | 19225 | 46840 | 284544 | 74513 | 102776 |
| Sigorta ve Emeklilik Şirketleri ile Sigorta ve Reasürans Aracıları | 413 | 361 | 404 | 496 | 529 |
| Yetkili Müesseseler | 2745 | 2660 | 4500 | 6188 | 9108 |
| Kargo Şirketleri | 270 | 359 | 666 | 740 | 641 |
| Finansman Şirketleri | 188 | 165 | 497 | 1571 | 1325 |
| Sermaye Piyasası Aracı Kurumları | 147 | 368 | 692 | 595 | 897 |
| Finansal Kiralama Şirketleri | 23 | 12 | 60 | 335 | 302 |
| İş Makineleri Dâhil Her Türlü Deniz, Hava ve Kara Nakil Vasıtalarının Alım-Satımı İle Uğraşanlar | 40 | 54 | 52 | 60 | 42 |
| Talih ve Bahis Oyunları Alanında Faaliyet Gösterenler | 64 | 262 | 36 | 64 | 1755 |
| Bağımsız Denetim Kuruluşları | 1 | 2 | 1 | 0 | 0 |
| Noterler | 1 | 5 | 24 | 22 | 4 |
| Yatırım Ortaklıkları | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Kıymetli Maden, Taş ve Mücevher Alım Satımı Yapanlar | 45 | 51 | 138 | 320 | 683 |
| Kripto Varlık Sağlayıcılar | 0 | 0 | 2233 | 20569 | 48678 |
| Serbest Avukatlar | 0 | 0 | 2 | 0 | 3 |
| Ticaret Amacıyla Taşınmaz Alım Satımı Yapanlar | 0 | 0 | 9 | 2 | 19 |
| Tasarruf Finansman Şirketleri | 0 | 0 | 0 | 12 | 13 |
| Varlık Yönetim Şirketleri | 0 | 0 | 0 | 1 | 4 |
| Toplam | 203786 | 237531 | 504995 | 425322 | 601555 |
